حسابداری پیمانکاری
پیمانکاری نوعی تعهد و مسئولیت پذیری در قبال یک پروژه است که به صورت کاملاً حرفه‌ای انجام می‌شود. پیمانکار فردی هست که دارای مهارت، اطلاعات، دانش و روابط خوب در زمینه مورد نظر می‌باشد. برای انتخاب پیمانکار معمولا از روش به نام مناقصه استفاده می‌شود. پیمانکاری فعالیتی است که برای انجام فعالیت‌های مشخص با افراد حقیقی و حقوقی قرارداد بسته می‌شود. یک شرکت پیمانکاری با توجه به تخصص، نیروی کار، بودجه، منابع مالی و انسانی که دارد، در مزایده‌های کاری شرکت نموده و در صورت برنده شدن در آن ها کار مورد نظر را بر عهده میگیرد. حسابداری پیمانکاری شامل ثبت و رصد هزینه‌ها، درآمدها، دارایی‌ها و بدهی‌ها می‌باشد. این حسابداری به شرکت‌های پیمانکاری کمک می‌کند تا نقشه مالی و مالیاتی خود را ارتقا دهند و در تصمیم‌هاگیری‌های استراتژیک به درستی عمل نمایند و قابلیت ارائه گزارش‌ها و صورت‌های مالی به مشتریان و مراجع مالیاتی را داشته باشند.
شرکت‌های پیمانکاری معمولاً شرکت‌های متخصص و با تجربه‌ای در زمینه ساخت و ساز و پروژه‌های پیچیده هستند و معمولاً برای انجام چنین عملیاتی امور مالی خودشان را دسته‌بندی می‌نمایند. پروژه‌هایی که با سرمایه‌های فراوانی انجام می‌شوند و دولت هم در طی یک مزایده امتیاز ساخت پروژه‌های بزرگ مانند سدسازی و ساخت و ساز را به شرکت‌های داوطلب واگذار می‌نماید و در زمان توافق قرارداد مخصوصی میان دولت و شرکت منعقد می‌گردد. شرکت موظف است در زمان مشخص پروژه را به پایان رسانده که انجام تمام مراحل با حسابداری پیمانکاری در ارتباط است .
از جمله نرم‌افزارهایی که به صورت تخصصی بر روی مبحث حسابداری پیمانکاری کار نموده نرم‌افزار سپیدار همکاران سیستم می‌باشد که ماژول اختصاصی پیمانکاری را دارا می‌باشد. برای اطلاع بیشتر و مشاوره رایگان با شماره ۷۱۱۴۹۸۰ ۰۹۱۷ تماس حاصل نمایید.
ارکان اصلی حسابداری پیمانکاری
در این نوع حسابداری ارکان و اصطلاحاتی وجود دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم:
کارفرما : شخص حقیقی یا حقوقی است که اجرای پروژه را به پیمانکار واگذار می‌کند. کارفرما منابع مالی را نیز تامین خواهد نمود.(این قسمت معمولا با نام دولت پر می شود)
قرارداد: در واقع توافقی بین کارفرما و پیمانکار است که منشا تعهد و التزام بر یه طرفین می‌باشد. واسطه‌ای بین کار فرما و پیمانکار بوده که در آن نام دو طرف، تعهدات، مدت زمان و مبلغ ... نوشته می‌شود.
پیمانکار: شخص حقیقی یا حقوقی است که مسئولیت اجرای کامل عملیات موضوع پیمان را بر عهده دارد و طرف دیگر امضا می‌باشد. پیمانکار در واقع طرف دوم قرارداد بوده و همه پروژه بر عهده او می‌باشد.
ناظر مقیم: ناظری است که کارفرما به صورت کتبی به پیمانکار معرفی نموده است.
شاخص: عددی است که قیمت هر دوره نسبت به دوره پایه را به صورت درصدی مشخص می‌نماید.
دلیل اهمیت حسابداری پیمانکاری
یکی از مواردی که ضرورت گرایش حسابداری پیمانکاری را نمایان می‌سازد، مدیریت هزینه‌ها می‌باشد. یعنی در قراردادها پیمانکار یک قیمت کلی برای کل پروژه را در نظر میگیرد اما ممکن است در طول پروژه هزینه‌های پیش‌بینی نشده اتفاق بیفتد، که در حسابداری آنها را تحت عنوان هزینه جانبی می‌شناسیم. در واقع وقتی برای انجام پروژه قراردادی بسته می‌شود یعنی هر دو طرف تعهداتی در قبال یکدیگر دارند که موظف اند آن را رعایت کنند. به همین دلیل است که حسابداری پیمانکاری و محاسبه دقیق مباحث مالی آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که این موضوع ضروریت مدیریت و محاسبه هزینه‌ها را نشان می‌دهد.
وظایف حسابدار پیمانکاری
ابتدایی‌ترین کاری که حسابدار پیمانکاری باید انجام بدهد انجام امور اولیه حسابداری و رسیدگی به حساب‌های مالی می‌باشد.
تعدادی از عملیات‌های حسابداری نیز باید قبل از شروع پروژه انجام شود که در ادامه آنها را بیان می‌نماییم:
ثبت هزینه‌ها
تفکیک پروژه نسبت به هزینه‌های آن
ثبت دفاتر قانونی پیمانکاری
ثبت اسناد تنخواه
ثبت پیش دریافت‌ها
طراحی کدینگ حساب‌ها
ثبت ضمانت نامه‌های دریافتی و پرداختی
انتخاب روش حسابداری
حسابدار پیمانکاری باید لیست مخارج و هزینه‌ها را به کارفرما گزارش دهد، همچنین لیست بدهکاران و بستانکاران را بر اساس تفکیک پروژه به کارفرما ارائه دهد و کنترل ورود و خروج انبار را هم در دست داشته باشد.
اصول حسابداری پیمانکاری
حسابداری پیمانکاری بر پایه اصول حسابداری عمومی استوار می‌باشد که در ادامه آنها را بیان می‌نماییم:
اصل تنوع: این است بیان می‌نماید که هر پروژه و قرارداد پیمانکاری باید به صورت مجزا در نظر گرفته شود و هزینه و درآمدهای آن به طور مستقل ثبت شود.
اصل هزینه تاریخی: این اصل بیان می‌کند که هزینه‌ها بر اساس هزینه واقعی و تاریخی ثبت شود و بر اساس ارزش فعلی یا تخمینی آنها ثبت نگردند.
اصل تطابق هزینه و درآمد: این اصل بیان می‌کند که هزینه و درآمدها باید به صورت متناسب با هم در نظر گرفته شود، در واقع هزینه‌های هر پروژه باید با درآمدهای حاصل از آن پروژه متناسب باشد.
اصل محدودیت منابع: بر اساس این اصل منابع شرکت پیمانکاری از جمله مواد و تجهیزات و نیروی کار باید به صورت بهینه استفاده شود و هزینه‌ها به این منابع تخصیص داده شود.
اصل پایایی: براساس این اصل اطلاعات مالی و مالیاتی باید قابل اعتماد باشند. پایایی شامل صحت، کاملیت، قابلیت تحقق مجدد و قابلیت اعتماد اطلاعات می‌باشد.
اصل تطابق با قوانین و مقررات: براساس این اصل حسابداری پیمانکاری باید با مقررات و قوانین مالی و مالیاتی مربوطه سازگار باشد که این اصل شامل قوانین مالیاتی، استانداردهای حسابداری و مقررات مربوط به صنعت شرکت می‌باشد.
مراحل حسابداری شرکت‌های پیمانکاری
طرح اولیه
ارجاع به پیمانکار
بستن قرارداد با پیمانکار
اجرای کار
پایان پروژه
استانداردهای حسابداری پیمانکاری
برخی از استانداردهای حسابداری پیمانکاری که در استاندارد شماره ۹ حسابداری آمده است به شرح زیر می‌باشد:
پیمان بلند مدت: این پیمان به منظور طراحی تولید و یا ساخت دارایی که قابل ملاحظه و منفرد باشد و یا خدماتی که ارائه می‌شود بسته خواهد شد. مدت زمان مورد نیاز برای تکمیل پیمان‌های بلند مدت در چند دوره مالی متفاوت می‌باشد.
دو نوع پیمان داریم که عبارت است از پیمان‌های امانی و پیمان‌های مقطوع. در پیمان‌های امانی مخارج پرداخت شده به پیمانکار مشخص است و دستمزد پیمانکار به صورت درصدی پرداخت می‌شود. اما در پیمان‌های مقطوع پیمانکار به یک مبلغ به توافق رسیده و برای کل پروژه مبلغی مشخص یا یک نرخ ثابت در هر واحد را دریافت می‌نماید.
لیست قراردادهای پیمانکاری
بر اساس واحد بها
مقطوع
امانی
بر اساس مواد و دستمزد
مدیریت و اجرا
روش‌های حسابداری پیمانکاری
روش حسابداری پیمانکاری به دو دسته تقسیم می‌شود، پرداخت هزینه و مخارج توسط کارفرما باید با در نظر گرفتن این دو روش صورت بگیرند:
روش کادر تکمیل شده
همه اتفاقات مثل سود و زیان باید بعد از پایان پروژه محاسبه می شود. در این مرحله همه محاسبات طبق مدارک و شواهد باید انجام پذیرد. درآمد و سود ناخالص پیمان به یکباره به کارفرما ارائه می‌شود و و از او دریافت می‌شود. حسابداران باید با در نظر گرفتن ویژگی‌ها و شرایط پروژه روش محاسبه هزینه‌ها را تعیین نمایند.
حسابداری پیمانکاری بر اساس درصد پیشرفت کار
در این روش پیمانکار باید لیستی از هزینه‌ها را در زمان مشخص به کارفرما گزارش دهد و بر اساس درصد پیشرفت کار تمام اطلاعات اتفاقات مرحله به مرحله انجام شود و سود و زیان طبق درصد پیشرفت کار به دست آید. در این روش کارفرما ملزم به پرداخت یکباره تمام هزینه‌های پروژه نیست و از اتمام پروژه توسط پیمانکار مطمئن می‌شود.
انواع قراردادهای حسابداری پیمانکاری
در بستن قراردادهای پیمانکاری باید نوع قرارداد متناسب با نوع شرکت و فعالیت مجموعه، پروژه، نحوه پرداخت هزینه و موارد دیگر باشد.
انواع قراردادها عبارتند از:
قرارداد دائمی
قرارداد پرداخت کلی
قرارداد ساخت و توسعه
قرارداد طراحی و ساخت
قرارداد مدیریت پروژه
قرارداد مدیریتی
قرارداد سنجشی
که برای هر یک از این قراردادها، معاملات مالی و اسناد مختلفی وجود دارد که شرکت‌های پیمانکاری باید با آن آشنایت داشته باشند.