مالیات بر ارزش افزوده
ارزش افزوده یا value addedارزشی است که در فرآیند تولید یک کالا یا محصول به مواد اولیه یا کالای واسطه ای آن محصول اضافه می شود. مالیات بر ارزش افزوده ساده ترین نوع مالیات است که خریدار در هنگام خرید کالا یا خدمات بدون آن که متوجه باشد آن را میپردازد. مالیات بر ارزش افزوده در واقع نوعی مالیات غیر مستقیم است که موجب درآمد بسیار زیاد دولت می شود و به تمام مراحل تولید و توزیع خصوصی کالا و خدمات تعلق میگیرد، از این رو دولت ها همواره در صدد افزایش نرخ این مالیات هستند. از نظر اقتصادی پرداخت کنندهی واقعی ارزش افزوده مصرف کنندهی نهایی می باشد. ماده 8 قانون مالیات بر ارزش افزوده تمام اشخاصی که به عرضه و مبادرت کالا و خدمات می پردازند را مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده میداند. قانون مالیات بر ارزش افزوده در ایران از سال 1387 اجرایی شده و برای آن هر سال افزایش نرخ یک درصدی در نظر گرفته شده است. نرخ مالیات بر ارزش افزوده در هر کشور با توجه به میزان تورم هر کشور متفاوت خواهد بود و تعیین این نرخ به فعالیت های اجتماعی و اقتصادی که در این آن کشور انجام میگیرد، بستگی دارد. نرخ مالیات بر ارزش افزوده از ابتدای سال 1393 از 6 درصد به 9 درصد افزایش یافت. این مالیات تا سال 1400، به صورت 6 درصد و 3 درصد عوارض محاسبه میشد که از زمان اجرایی شدن دائم این قانون، عوارض و مالیات به صورت مجموع 9 درصد در نظر گرفته شده است.
مالیات بر ارزش افزوده انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
مالیات بر ارزش افزوده درآمد، در واقع مالیاتی است که بر فروش ناخالص کالا هاست و بعد از کسر هزینه استهلاک به سرمایه گذاری خالص، ارزش افزوده از نوع درآمد تعلق میگیرد.
مالیات برارزش افزوده تولیدی، در واقع اعمال مالیات هم بر فروش کالاهای مصرفی و هم بر فروش کالاهای سرمایه ای صورت میگیرد به بیان دیگر بنگاه اقتصادی با خرید کالا هیچ اعتبار مالیاتی را به دست نمیآورد.
مالیات بر ارزش افزوده مصرفی، در این نوع مالیات تمام مخارج سرمایه گذاری ناخالص مالیات در ارزش افزوده به دلیل اینکه جز خدمات و کالا های مصرفی هستند حذف می شوند.
نحوه محاسبه ی مالیات بر ارزش افزوده
برای محاسبه ی مالیات بر ارزش افزوده از دو روش، روش تفریقی مستقیم و غیر مستقیم استفاده میشود. برای به دست آوردن مالیات ارزش افزوده از روش تفریقی مستقیم ابتدا باید اختلاف خرید و فروش را به دست آورد و پس از آن عدد حاصل را در نرخ مالیات بر ارزش افزوده ضرب کرد.
مالیات متعلقه =مبلغ کل فروش کالا یا خدمات) -مبلغ کل خرید کالا یا خدمات )*نرخ مالیات بر ارزش افزوده
برای به دست آوردن مالیات ارزش افزوده از روش تفریقی غیر مستقیم، که به آن روش صورت حسابی یا غیر مستقیم هم میگویند و در کشور ایران هم برای محاسبهی مالیات بر ارزش افزوده از این روش استفاده می کنیم به شرح زیر عمل میکنیم
در این روش هر بنگاه اقتصادی و شرکت در زمان خرید یک کالا علاوه بر پرداخت بهای مواد اولیه باید مالیات بر ازش افزوده آن را نیز پرداخت کند. در هنگام فروش کالای هم باید علاوه بر بهای کالای مشمول مالیات، بهای مالیات بر ارزش افزوده را هم از خریدار دریافت کرده و اختلاف و ما به التفاوت این مالیات پرداخت شده و مالیات اخذ شده از خریدار را به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت نماید.
(مالیات و عوارض خرید – مالیات و عوارض فروش) = مالیات متعلقه
مهلت پرداخت مالیات بر ارزش افزوده
در پایان هر فصل یا هر سه ماه، صاحبان مشاغل و کسب و کار ها به مدت 15 روز فرصت و مهلت دارند تا با مراجعه به سامانهی www.evat.ir نسب به تکمیل اظهار نامهی ارزش افزوده و سپس پرداخت فیش مالیاتی صادر شده توسط اداره امور مالیاتی اقدام نمایند. این مهلت برای فصل زمستان به علت تعطیلات عید نوروز به طور معمول تمدید می شود .
سازمان امور مالیاتی برای ارسال اظهار نامه ارزش افزوده مهلتی را تعیین نموده و در صورت عدم ارسال اظهار نامهی ارزش افزوده در مهلت مقرر، مودی مشمول جریمه ای غیر قابل بخشش می شود. نکته حائز اهمیت این است که اشخاص حقیقی و حقوقی که طی فصل هیچ گونه فعالیت مالی نداشته اند هم باید اظهارنامه ارزش افزوده سفید همراه با مدارک مربوطه به سامانه امور مالیاتی کشور ارسال کنند تا به مشمول جریمه نشوند.
چه مواردی که موجب جریمه مشمولین ارزش افزوده میگردد
مودیان مشمول در مهلت مقرر، اقدام به ثبت نام در سامانه ننمایند
عدم صدور صورت حساب به خریدار کالا و یا خدمات
ثبت ارزش ریالی نادرست کالا و خدمات در صورت حساب رسمی دارای کد اقتصادی
عدم ثبت و تکمیل اطلاعات صورت حساب قانونی توسط فروشنده کالا یا خدمات
عدم تحویل اظهار نامه قانونی
موسسات مشمول قانون مالیاتی دفاتر پلمپ شده خور را ارائه ننمایند
مودیانی که در مهلت اعلام شده نسبت به پرداخت بدهی خود اقدام نکنند علاوه بر پرداخت کامل مبلغ اعلام شده، ملزم به پرداخت جریمه میباشند.
موارد زیر بر مالیات ازرش افزوده اثر میگذارند
عوارض خرید و فروش کالا یا خدمات
مالیات بر ارزش افزودهی خرید یا فروش کالا یا خدمات
مزایا مالیات بر ارزش افزوده
به وجود آمدن بستر های مناسب برای درآمد زایی جدید برای دولت و فراهم کردن بسترهای برای رونق اقتصادی کشور و گسترش خدمات عمومی و پروژه های عمرانی
به حداقل رساندن فرار مالیاتی، در صورت عدم پرداخت مالیات بر ارزش افزوده فروشنده پای خریدار کالا و خدمات که مالیات متعلقه را پرداخت کرده را به میان میآورد و در نهایت میزان فرار مالیاتی را به حداقل کاهش میدهد.
وجود رابطه ی مستقیم میان مقدار مصرف کالا یا خدمات با میزان پرداخت مالیات موجب توزیع عادلانه ثروت و کاهش فاصله طبقاتی میشود.
مالیات بر ارزش افزوده موجب به وجود آمدن تحول و نوسازی در نظام مالیات شده و هم چنین باعث صرفه جویی درزمان و ارتقای بازدهی و کیفیت و استفاده کمتر از کادر اجرایی و آسان شدن حسابرسی و کنترل میگردد.
معایب مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده موجب افزایش در سطح قیمت ها میگردد، در واقع افراد برای پرداخت مالیات در نظر گرفته شده برای کالا یا خدمات قیمت ها را افزایش میدهند و چون مالیات بر ارزش افزوده به تمامی کالاها تعلق میگیرد و مالیاتی مصرفی است، موجب فشار به قشر کم درآمد و ضعیف جامعه میشود.و در نهایت موجب افزایش تورم در جامعه میگردد. وجود مشکلات اجرایی مانند نحوهی برخورد با مشاغل مختلف و مشکلاتی در دریافت مالیات از بانکها و موسسات بیمه و سایر موسسات خدماتی از دیگر معایب مالیات بر ارزش افزوده میباشد.
کالاهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده
کالاهای معاف از مالیات برارزش افزوده از قبیل:
کالاهای پر مصرف در سبد تغذیه افراد که اکثر اقشار جامعه به خصوص افراد کم درآمد استفاده میکنند مانند نان ، آرد ، شیر و پنیر و ماست، تخم ماکیان، شیر خشک مخصوص، انواع روغن های غذایی و تخم مرغ های نطفه دار و تبدیل به جوجه یک روز
تمامی محصولات کشاورزی و فرآوری نشده شامل محصولات خام زراعی وباغی، محصولات مرتعی و گیاهان دارویی، محصولات جنگلی و گلخانه ای
دام زنده و خوراک آن، نهال، بذر، نشاء، سم و کود و آب مصرفی در بخش کشاورزی
خمیر کاغذ و کاغذ باطله، کاغذ چاپ، تحریر و روزنامه،دقتر تحریر، نسخه های کاغذی و الکترونیکی کتاب، کاغذ و مجله و نشریات
انواع شمش طلا و حواله های کاغذی یا الکترونیکی دارای پشتوانهی صد درصد طلا
کالاهای وارده همراه مسافر برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر قانون امور گمرکی
دارایی های غیر منقول و انواع حواله های کاغذی یا الکترونیکی مبتنی برآن
هرگونه انتقال دارایی از/ به صندوقهای سرمایه گذاری پروژه
صنایع دستی تولید داخل و فرش دستباف و مواد اولیه اصلی آن
انتقال هرگونه دارایی از / به نهادهای واسط موضوع قانون توسعه ابزارها و نهاد مالی جدید
رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوا نوردی ، تجهیزات نظامی واطلاعات
انواع دارو واکسن( انسانی و دامی ) لوازم مصرفی درمانی و توانبخشی
تجهیزات و اقلام با کاربرد صرفا دفاعی ، نظامی، انتظامی، امنیتی و اطلاعاتی
خدمات معاف از مالیات ارزش افزوده
خدمات درمانی ،تشخیصی و پیشگیری ، خدمات توانبخشی و حمایتی و خدمات آرامستان ها
خدمات زینک، چاپ و انتشار روزنامه، کتاب، نشریه و خدمات نشر و توزیع آن
خدمات درمانی و پیشگیری دامی و گیاهی ، واحد های ماشینی کردن آب کشاورزی، کشت بافت و تولید اندام های تکثیری گیاهان
ارائه خدماتی که مابه ازای به صورت حقوق و دستمزد پرداخت میشود در صورتیکه مشمول فصل مالات بر درآمد حقوق موضوع ق.م.م باشد.
عملیات و خدمات بانکی و خدمات اعتباری قرض الحسنهی صندوق های دارای مجوز
خدمات مالی و اعتباری اعطای تسهیلات توسط صندوق های حمایتی ، ضمانت صادرات،سرمایه گذارای ، بیمه ای و پژوهش و فناوری دارای مجوز
خدمات بیمه های زندگی، خدمات بیمه های محصولات کشاورزی، خدمات بیمه تامین اجتماعی و درمان تکمیلی
خدمات بازار سرمایه شامل معامله ها و تسویه اوراق بهادار و کالا ها در بورس ها و بازار های خارج از بورس به تشخیص شورای عالی بورس
خدمات انتشار و نقل و انتقال سهام، حق تقدم ، سهم الشرکه و سایر اوراق بهادار
صدور و ابطال، نقل و انتقال واحد های سرمایه گذاری صندوق های سرمایه گذاری دارای مجوز
منحصرا سود سود تسهیلات اعطایی شرکتهای واسپاری دارای مجوز فعالیت
خدمات حمل و نقل ( اعم از مسافر و بار) درون و برون شهری و بین المللی جاده های ریلی و دریایی
خدمات آموزشی و پژوهشی و ورزشی دارای مجوز و خدمات اقامتی هتل های سه ستاره و پایین تر،مهمانپذیر ها و سایر مراکز اقامتی دارای مجوز
قدرالسهم هزینه مشترک (شارژ) دریافتی توسط شرکتهای خدماتی موضوع قانون نحوه واگذاری مالکیت و ادارهی امور شهرک های صنعتی
خدمات فنی، بازسازی،تعمیر و نگهداری کالاهای موضوع جز17 بند الف این ماده که توسط مراکز وابسته به دستگاههای نظامی، انتظامی و امنیتی ارائه میشود.