حسابداری انبار
به مجموعه عملیات‌هایی که برای مشخص نمودن قیمت موجودی انبار انجام می‌دهند، حسابداری انبار گفته می‌شود. حسابداری انبار در واقع مجموعه از اقدامات و فرایندهای مرتبط با حسابداری است که ارزش موجودی‌های انبار را محاسبه می‌نماید و هدفی که حسابداری انبار دنبال می‌کند این است که ارزش‌های مادی موجودی‌ها و کالاهای داخل انبار تعیین نماید. در نهایت حسابداری انبار مبلغی از موجودی انبار را مشخص می‌کند و منظور از موجودی انبار تعداد و مقدار محصولات و مواد اولیه موجود در انبار نمی‌باشد.
انبارگردانی
انبارگردانی در طی فرایند عملیات حسابداری انبار انجام می‌شود، به طور معمول فرایند حسابداری انبار و انبار گردانی در پایان هر دوره مالی انجام می‌گردد. انبارگردانی به صورت برداری از کالای موجود در انبار و ارزیابی موجودی آن کالاها را انبار گردانی می‌گویند. انبارگردانی باید حداقل هر سال یک بار (بر اساس نیاز شرکت)، بر اساس استانداردهای حسابداری بازرگانی تولیدی و صنعتی صورت بگیرد. آنچه که ماهیت انبارداری را مهم می‌کند مسائلی مانند عدم مدیریت موجودی، کم شدن کالاها، تمام شدن مواد اولیه، تولید بدون فرصت کافی برای جایگزینی کالاها، عدم شرایط صحیح نگهداری کالاها، خراب شدن، معیوب بودن و فاسد شدن کالا ها و....می باشد. هدف از انبارگردانی بررسی کسری موجودی یا تعیین میزان مازاد موجودی کالاست و تمام فرایندهای آن در چهارچوب تطبیق کاردکس‌های کالا با موارد ثبت شده در سیستم حسابداری انبار می‌باشد.
دلایل اهمیت حسابداری انبار
موجودی انبار جز دارایی‌های هر سازمان محسوب می‌شود و ارزیابی آن برای کسب و کارها در اندازه مختلف بسیار مهم است. در انبارداری موجودی کالا، جریان عبوری کالا، ورودی و خروجی کالا، میزان ضایعات نرخ تولید و بسیاری از موارد دیگر مورد بررسی قرار می‌گیرد. هر شرکت باید در لحظه موجودی انبار خود را در دست داشته و از ارزش ریالی آن اطلاع داشته باشد. و همچنین باید حساب‌های ورودی و خروجی کالاها از انبار با موجودی نهایی همخوانی داشته باشد. دلیل اهمیت بسیار از اطلاعات موجودی کالا این است که موجودی انبار به صورت مستقیم با سود و البته مالیات شرکت‌ها در ارتباط است و عدم آگاهی در موجودی یک ماده موجب توقف خط تولید می گردد.
منظور از موجودی انبار موارد زیر می باشد:
مواد اولیه خام واحدهای تولیدی
ملزومات مصرفی شرکت‌ها
محصولات نیمه ساخته یا در دست تولید
کالای ساخته شده یا محصول نهایی
محصولات خریدار شده آماده عرضه می‌باشد
مراحل فرایند انبارداری
پذیرش کالا
کدگذاری و جایگذاری کالا بر اساس استراتژی‌های تعیین شده
نگهداری و محافظت طبق اصول
چیدمان انبارداری
حسابداری انبار
بسته‌بندی و تحویل
مدیریت جریان تولید و یا توزیع
مدیریت موجودی مواد اولیه
انبارگردانی
کاربرد حسابداری انبار
دریافت و نگهداری و توزیع صحیح و سریع مواد کالا و وسایل مورد نظر و کاهش هزینه‌های مربوط به نگهداری موجودی در انبارها.
جلوگیری از ضرر و زیان گسترده واحدهای اقتصادی با کنترل دقیق موجودی انبار و جلوگیری از ازدیاد بیش از حد موجودی
کنترل تعداد موجودی انبار و جلوگیری از صرف هزینه بیش از حد و هدر رفت سرمایه در گردش.
کاهش و تسهیل عملیات‌های حسابداری در پی صدور قبض انبار و تسهیل پرداخت مبلغ کالا به فروشنده و تعیین ارزش واقعی دارایی‌های سازمان
شناسایی ارزش و مبلغ موجودی‌های انبار به قیمت تمام شده و در صورت خسارت ناشی از حوادث، محاسبه خسارت با قیمت تمام شده محصول
وظایف حسابدار انبار
در ادامه به برخی از وظایف حسابدار اشاره می‌نمایم:
یادداشت دفتر کل گزارشات
تنظیم گزارش موجودی انبار
نظارت بر هزینه‌ها
تشخیص دادن اختلاف موجودی انبار با داده‌ها
ارائه فهرست از موجودی‌ها
ایجاد و بایگانی گزارشات ماهانه
اصول حسابداری انبار
اولین و مهمترین اصول حسابداری انبار بررسی و شناسایی اسناد می‌باشد، در همین رابطه اسناد مرتبط با انبار به طور کلی به ۴ دسته تقسیم می‌شود:
اسناد خرید در حسابداری انبار: تمام هزینه‌های مربوط به خرید و نگهداری کالاها باید باید سند شوند و قیمت تمام شده کالاها با احتساب هزینه‌های انبارداری گمرک و حمل و نقل و غیره باید مشخص و مستند باشند.
اسناد انتقالی بین انبار: بر اساس این از حسابداری انبار، انتقال کالا و مواد خام بین بخش‌های مختلف واحد تولیدی یا انبارهای مختلف نیازمند سند می‌باشد و در این حالت ابتدا باید سند حواله انتقالی انبار مبدا تعیین قیمت بشود و بهای سند وارد به انبار مقصد برابر با سند حواله انتقالی انبار مبدا باشد.
اسناد بهای تمام شده سند تولید شده: از مهمترین و در عین حال پیچیده‌ترین وظایف یک حسابدار انبار، تعیین بهای تمام شده یک کالا با احتساب هزینه‌های از پیش ثبت شده و هزینه‌های ثبت نشده می‌باشد و این کار در تعیین سود خالص شرکت نقش مهم و اساسی را ایفا می‌نماید، زیرا برای هر محصول علاوه بر هزینه مواد مصرفی هزینه بسته‌بندی هزینه حمل مستقیم کل سایر هزینه‌ها را با توجه به طراحی تولید آن باید لحاظ نمود.
اسناد بهای تمام شده کالای صادر شده: بهای تمام شده کلیه کالا هنگام خروج از شرکت توسط حسابدار انبار تعیین و ثبت می‌شود، در واقع این هزینه معیاری مناسب برای قیمت گذاری کالا و تعیین درآمدها و دیگر هزینه‌های شرکت می‌باشد. قیمت خروجی از انبار بر اساس چند روش قیمت گذاری می‌شود که در ادامه به این روش‌ها می‌پردازیم:
کنترل موجودی انبار در مرحله انبارگردانی یکی از مراحل بسیار مهم و دارای اهمیت است، در حسابداری انبار از دو روش سیستم ارزیابی ادواری موجودی و سیستم ارزیابی دائمی موجود برای ارزیابی موجودی انبار استفاده می‌شود.
در روش ادواری، در پایان دوره مالی مبلغ و میزان کالاهای موجود در انبار ارزیابی می‌شود، بر اساس این روش مقدار موجودی‌هایی که در پایان هر دوره مالی شمارش می‌شوند از تمام هزینه‌هایی که برای تولید کالا خرج شده کسر می‌شود تا هزینه نهایی محصول تولید شده محاسبه شود. در واقع در این سیستم مبلغ کالای موجود تنها در پایان دوره مالی تعیین می‌شود. این سیستم به طور معمول در شرکت‌هایی استفاده می‌شود که تنوع آیتم‌های موجود در آنها زیاد و بهای تمام شده آنها کم باشد.
در سیستم ارزشیابی دائمی گزارش مستمر از تغییرات میزان موجودی کالا به دست می‌آورید و نیازی به شمارش موجودی کالای پایان دوره نمی‌باشد اما به منظور تعیین مانده موجودی کالا باید حداقل یک مرتبه در سال شماره شوند. در سیستم ارزیابی دائمی موجودی تمام مبادلات خودرو ورود کالا باید در حساب موجودی‌ها ثبت گردد، در صورتی که بهای تمام شده با گذشت زمان دچار تغییرات گردد باید از یکی از روش‌های ارزیابی و پذیرفته شده در حسابداری گردش بهای تمام شده انتخاب شود و از آن برای ارزشیابی استفاده نمود.
ارزش موجودی ارزش موجودی یک روش حسابداری است که شرکت‌ها از آن هنگام تهیه گزارشات مالی سالانه خود برای تعیین ارزش موجودی‌هایی که فروخته نشده است استفاده می‌نمایند ارزش موجودی می‌تواند در تعیین نرخ گردش موجودی و همچنین ارزش موجودی هنگام برنامه‌ریزی برای انجام خرید به شرکت ها کمک کند.
مهم ترین روش‌های ارزش گذاری موجودی
روش اولین صادره از اولین وارده(FIFO)
در این روش ارزش کالا را هنگام ورود و خروج از انبار ردیابی می‌کند. مبنای این روش این است که کالا یا محصولی که زودتر خریداری شده باید اول از همه به فروش برسد، این تکنیک در واقع تصویر دقیقی از موجودی نهایی و ارزش آن را در اختیار کسب و کارها قرار خواهد داد.
روش اولین صادره از آخرین وارده(LIFO)
در این روش آخرین کالا و محصولی که که وارد انبار می‌شود، اولین کالایی هست که از انبار خارج خواهد شد. در پایان یک دوره مالی موجودی باقیمانده قدیمی‌ترین کالای خریداری شده خواهد بود.
روش میانگین موزون
این روش نسبت به دو روش لایفو و فایفو کاملاً متفاوت عمل می‌کند، این روش بر این مبناست که ارزش کلی موجودی بر اساس میانگین بهای تمام شده اقلام خریداری شده و فروخته شده در یک دوره حسابداری معین تعیین می‌گردد.
روش شناسایی ویژه
این روش معمولاً برای اقلام بزرگی که به راحتی قابل شناسایی هستند و دارای ویژگی‌ها و هزینه‌های بسیار متفاوتی نسبت به سایر هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش هر کالای موجود در انبار شما، از زمان انبارش تا زمان فروش ردیابی می‌شود. مهمترین پیش نیاز استفاده از این روش این است که هر یک از محصولات دارای شماره سریال مخصوص به خود باشد و شما از این طریق بتوانید محصول را ردیابی نمایید.