تعریف حسابداری صنعتی
حسابداری صنعتی یا cost accounting وظیفه ی محاسبه ی بهای تمام شده را برعهده دارد، حسابداری صنعتی جهت ارزیابی در جهت ساخت کالا به منظور کاهش هزینه ها و کنترل موجودی تصمیم گیری دقیق در مورد نحوه قیمت گذاری کالاها می باشد . این حسابداری همانگونه که از اسمش پیداست در ارتباط با صنعت و موسسات تولیدی دارای کاربرد است و به همین دلیل بسیار مورد توجه مدیریت می باشد.
تاریخچه حسابداری صنعتی
از زمان به وجود آمدن حسابداری صنعتی زمان زیادی نمی گذرد ، پس از انقلاب صنعتی با پیشرفت روز افزون علم و تکنولوژی و زیاد شدن کارخاته ها و شرکت های تولیدی و ازدیاد عرضه و تقاضا ، نیاز برای به وجود آمدن حسابداران بهای تمام شده توسط دکتر عیسی نژاد و دکتر صفری ابداع و ایجاد شد.
وظایف حسابداری صنعتی
از مهم ترین ترین وظایف حسابداری صنعتی به موارد زیر می توان اشاره کرد:
- همکاری در مورد برنامه ریزی و اجرای برنامه ها و بودجه های سازمان
- جمع آوری، طبقه بندی ، گزارش دهی از اطلاعاتی که به تصمیم گیری های مدریت در مورد راه حل ها یاری دهنده است.
- برنامه ریزی و اجرای ساختار ها و قوانینی که علاوه بر بهبود وضعیت کنترل باعث کاهش هزینه ها نیز شود.
- تعیین ارزش موجودی های بخش های مختلف با هدف هزینه یابی و تعیین قیمت و هم چنین کنترل میزان موجودی .
- تعیین هزینه های انجام شده و به نسبت آن میزان سود به دست آمده.
- جوابگویی به حسابرسان ساز مان و مراجع دولتی .
- همکاری و ایجاد هماهنگی لازم با دایره ی حسابداری مالی.
- سرپرستی کارکنان دوایر حسابداری مالی.
اهمیت حسابداری صنعتی
هدف اصلی در این نوع حسابداری دانستن قیمت تمام شده ی یک واحد از نظر تمام عوامل هزینه می باشد . برای رسیدن به این هدف باید حساب ها طبقه بندی ،ثبت ، تجزیه و تحلیل و تفسیر شوند تا ارتباط هر هزینه با مراحل تولید مشخص شود.
اهداف حسابداری صنعتی
حسابدار در زمینه ی حسابداری صنعتی باید به طور کلی به جمع آوری و طبقه بندی و کنترل هزینه ها می پردازد و سه هدف از حسابدار صنعتی انتظار می رود:
حساب سود و زیان و تراز نامه: این حساب برای اندازه گیری مقدار درآمد و ارزیابی موجودی ها ، بهای تمام شده محاسبه می شود.
گزارش کنترل: این گزارش اطلاعات مورد نیاز برای کنترل عملیات ها در اختیار مدیران مربوطه قرار می گیرد.
تجزیه و تحلیل ها و مطالعات مخصوص: برای برنامه ریزی ها و تصمیمات آینده و ضروری اطلاعات لازم در اختیار مسئولان قرار می گیرد.
کاربرد حسابداری صنعتی
با استفاده از این علم مدیران قیمت تولیدات را حساب می نمایند و بهای مواد اولیه و دستمزد ها و سایر هزینه ها را بررسی و کنترل می نمایند.
مفاهیم اساسی در حسابداری صنعتی
هزینه یابی و دایره ی هزینه یابی: هزینه یابی در واقع یعنی همان تعیین بهای تمام شده ی کالای ساخته شده و موجودی کالای در جریان ساخت می باشد. دایره ی هزینه یابی، دایره ای است که مسئولیت نگهداری اسناد و مدارک مرتبط با حسابداری عملیات تولیدی و غیر تولیدی به علاوه وظیفه ی تجزیه و تحلیل هزینه های تولید ، توزیع و فروش جهت ارائه و استفاده ی مدیریت را بر عهده دارد.
کالای ساخته شده:کالایی که فرآیند تولید را به طور کامل طی نموده است و به شکل کامل ساخته شده است.
کالای در جریان ساخت: کالایی است که در جریان و پروسه ی تولید است و کالا هنوز به طور کامل ساخته نشده است.
تولید: منظور از تولید این است که مواد اولیه با عبور از یکسری فرآیند تغییر شکل می دهند و به یک کالای ساخته شده کامل تبدیل می شوند، به این پروسه که مواد اولیه با طی نمودن آن به کالای قابل فروش تبدیل می شوند، تولید گفته می شود.
عوامل و اجزای حسابداری صنعتی
اجزا و عوامل حسابداری صنعتی به سه دسته تقسیم می کنند که در ادامه به آن ها می پردازیم.
مواد اولیه: مواد اولیه موادی است که برای ساخت محصولات و کالا ها به آن نیاز است و یا در طبیعت وجود دارد و یا اینکه توسط کارخانه های دیگر تولید می شوند.
دستمزد:حق الزحمه ای است که برای تبدیل مواد به کارگران پرداخت می شود.
سربار: هزینه هایی است که در کارخانه برای تولید به صورت غیر مستقیم صرف می شوند. مانند ، هزینه تعمیرات دستگاه ها، دستمزد نگهبانان، هزینه ی بیمه و ....
طبقه بندی هزینه ها در حسابداری صنعتی
در حسابداری صنعتی هزینه هایی مانند مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سربار وجود دارد که در حسابداری مالی از آن استفاده نمی شود، در نتیجه برای درک بیشتر باید هزینه ها را به روش های مختلفی تقسیم نمود.
- طبقه بندی طبیعی هزینه ها: در این طبقه بندی هزینه ها به دو دسته ی هزینه های ساخت (تولید ) و هزینه های تجاری تفکیک شده است . هزینه های ساخت در واقع هزینه هایی است که در جهت تولید و ساخت یک محصول به کار گرفته می شود. مانند: هزینه های مواد اولیه، هزینه های سربار ساخت و دستمزد کارگران. هزینه های تجاری به هزینه هایی گفته می شود که به بخش های غیر تولیدی مانند: اداری ، توزیع و فروش مربود می شود، به این هزینه ها هزینه های عملیاتی گفته می شود.
- طبقه بندی هزینه ها بر اساس ارتباط آن ها با تولید محصول: در این طبقه بندی هزینه ها به دو دسته ی مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شوند. هزینه های مستقیم، هزینه هایی است که در ارتباط مستقیم با تولید بوده است مانند هزینه مواد اولیه تولید کالا و هزینه دستمزد افراد مرتبط با بخش تولید می باشد. هزینه های غیر مستقیم یا سر بار ساخت، هزینه هایی است که به طور مستقیم به محصول ارتباطی ندارند ولی در تولید محصول نقش دارند. مانند هزینه ی استهلاک ساختمان کارخانه، دستمزد کارکنان بخش اداری و ....
- طبقه بندی هزینه ها با توجه به حجم تولید:از آنجا که شرایط اقتصادی همیشه یکسان نیست و متغییر است، بنابراین مدیران واحد های تولیدی در بازه های زمانی تعیین شده با در نظر گرفتن شرایط بازار، و با توجه به حجم تولید شده و مصرف آن در مورد هزینه های تولید خود تغییرت لازم را انجام دهند. این هزینه ها در سه دسته ی هزینه های ثابت،هزینه های متغیر و هزینه های نیمه متغیر تقسیم بندی می شوند.
روش های حسابداری صنعتی
روش های حسابداری صنعتی به شرح زیر می باشد
- هزینه یابی جذبی
- هزینه یابی مستقیم
- هزینه یابی برآوردی یا تخمینی
- هزینه یابی سفارش کار
- هزینه یابی مراحل تولید یا مرحله ای
- هزینه یابی استاندارد
- هزینه یابی بر مبنای فعالیت
مراکز هزینه در حسابداری صنعتی
مرکز هزینه در حسابداری صنعتی به قسمت هایی از یک مجموعه گفته می شود که در آن هزینه می شود:
در حسابداری صنعتی مراکز هزینه در سه واحد دسته یندی می شوند.
- واحد های تولیدی (بخش های که به صورت مستقیم در تولید نقش دارند)
- واحد های خدماتی (بخش های مربوط به خدمت رسانی و به طور مستقیم با تولید یا ارئه خدمات نقش ندارند)
- واحد های اداری (بخش های تشکیلاتی )