مرخصی
مرخصی حقی است که برای کارگر در ترک کار برای روزهای غیر از تعطیلی در نظر گرفته شده است. این از دیرباز برای کارگران و کارمند به رسمیت شناخته شده است و در قانون کار جمهوری اسلامی ایران مورد تاکید قرار گرفته است. در طول هر سال معمولاً برای کارگران تعداد روز معین و و پیش بینی شده‌ای وجود دارد که می‌تواند مطابق قانون در محل کار خود حضور نداشته باشد. در واقع اگر کارگری بخواهد بر سر کار خود حاضر نشود باید از حق مرخصی در قانون کار استفاده نماید.
انواع مرخصی در قانون
در قانون کار مرخصی‌ها طبق دلایل و اینکه با حقوق یا بدون حقوق باشند به انواع مختلفی تقسیم می‌شود.
مرخصی استحقاقی
مرخصی استحقاقی یا سالیانه با حقوق اعطا شده توسط کارفرمایان به کارکنان اطلاق می‌گردد کارگران برابر قانون کار در هر ماه دو و نیم روز مرخصی در کارهای عادی طلب دارند این عدد در سال می‌شود ۱۹۲ ساعت که معادل ۲۶ روز است. در مورد ۶۹ قانون کار ذکر شده که کارگران تنها ۹ روز از مرخصی استحقاقی خود را می‌توانند در هر سال ذخیره نمایند و باقی روزهای مرخصی استفاده نشده باید محاسبه و پرداخت گردد. برای کارمندان حداکثر روزهای قابل انتقال ۱۵ روز می‌باشد.
در زمان استفاده از مرخصی استحقاقی به نکات زیر توجه نمایید.
روز جمعه روز تعطیلی هفتگی کارگران با استفاده از مزد می‌باشد.
کارگران علاوه بر تعطیلات رسمی کشور، روز یازدهم اردیبهشت که روز کارگر می‌باشد تعطیل می‌باشند که در این روز کارفرمایان نباید کارگران خود را به خدمت بگیرند یا وادار به کار نمایند در ضمن حقوق و دستمزد و محاسبه اضافه کاری روز تعطیل کارگر باید محاسبه و پرداخت گردد.
مرخصی استحقاقی در طول سال ۲۶ روز است که با احتساب ۴ روز جمعه ۳۰ روز می‌گردد.
سایر روزهای تعطیل جز ایام مرخصی محسوب نمی‌شود.
برای کارگران با کارکرد کمتر از یک سال مرخصی به نسبت مدت کار محاسبه می‌گردد.
در صورت عدم توافق کارفرما و کارگر در مورد زمان مرخصی کارگر نظر اداره کار امور اجتماعی محل لازم الاجرا می‌باشد.
در صورت ترک کار و استعفا مطالبات بابت مرخصی‌های باقیمانده به کارگر تعلق نخواهد گرفت.
کارگران کارمزد برای روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی خود مستحق دریافت مزد بر اساس میانگین کارمزد در روزهای کارکرده آخرین ماه می‌باشند.
مرخصی‌های روزهای پنجشنبه ۴ ساعت در نظر گرفته می‌شود.
مرخصی استحقاقی برای کارهای سخت و زیان آور در طول سال ۵ هفته می‌باشد و باید در صورت امکان در دو نوبت و در پایان هر ۶ ماه به کارگران این مرخصی داده شود.
مرخصی استحقاقی برای کارگاه‌های کمتر از ۱۰ نفر ۲۱ روزه می‌باشد.
مرخصی استعلاجی
استعلاجی زمانی به کارگر و کارمند داده می‌شود که با مشکل سلامتی و بیماری روبرو شود.این مرخصی باید به تایید سازمان تامین اجتماعی برسد هیچ محدودیتی برای گرفتن مرخصی استعلاجی در قانون کار برای کارگر مشمول قانون کار پیش بینی نشده و به هر میزان که پزشک معالج تجویز کند امکان استفاده از مرخصی استعلاتی وجود دارد. در قانون کار ذکر شده که مرخصی استعلاجی تا دو نوبت و هر بار تا سقف ۷ روز نیاز به تایید پزشک معتمد سازمان تامین اجتماعی ندارد و نظر پزشک معالج کفایت می‌کند. برای مرخصی‌های ۱۵ تا ۶۰ روز باید مرخصی را پزشک معتمد تایید نماید و برای مدت بیش از ۶۰ روز باید شورای پزشکی تامین اجتماعی آن را تایید نماید. مرخصی استعلاجی برای کارمندان دولت حداکثر ۴ ماه است که در مورد بیماری‌های صعب العلاج با تایید وزارت بهداشت محدودیت زمانی نخواهد داشت. در این ایام کارگر ۷۵ حقوق روزانه خود را دریافت خواهد کرد و تعداد روزهای مرخصی هم برای او محاسبه خواهد شد. در مرخصی استعلاجی اگر این مرخصی به علت آسیب در هنگام کار بوده باشد ۱۰۰ حقوق کارگر توسط کارفرما در زمان استعلاجی باید به او پرداخت شود.
مرخصی ساعتی
مرخصی ساعتی بخشی از مرخصی استحقاقی بوده و از میزان مرخصی استحقاقی کسر می‌گردد.از این مرخصی افراد برای برخی از کارهای روزانه خود استفاده می‌کنند که در کارگاه‌ها شرکت‌های مختلف متفاوت می‌باشد. در برخی از شرکت‌ها ۲ ساعت در برخی از دیگر تا ۵ ساعت و حتی ۶ ساعت در روز مجاز است اما در صورتی که جمع مرخصی ساعتی به ۸ ساعت برسد یک روز مرخصی استحقاقی محسوب خواهد شد. معمولاً افراد در صورت وجود کارهای خیلی ضروری یا کارهای اداری که نیاز به مراجعه صبح دارد از این نوع مرخصی استفاده می‌نمایند. اگر میزان مرخصی ساعتی بیشتر از کل مرخصی استحقاقی در طول ماه شود در واقع حکم مرخصی بدون حقوق و کسر از کار خواهد بود و کارفرما می‌تواند برای آن ساعت بیمه هم پرداخت نکند.
مرخصی ازدواج
در صورت ازدواج دائم کارمندان می‌توانند از سه روز مرخصی با حقوق استفاده نمایند این تعداد روز مازاد بر بیست و شش روز مرخصی استحقاقی در قانون کار محاسبه می‌گردد. مرخصی ازدواج قابل انتقال نمی‌باشد.
مرخصی فوت
کلیه کارگران در صورت فوت همسر، پدر مادر و فرزندان خود از سه روز مرخصی باحقوق برخوردار هستند و این مرخصی قابل انتقال نمی‌باشد.
مرخصی بین تعطیلی
برای روزهای بین تعطیلی مرخصی خاصی وجود ندارد. از مرخصی استحقاقی برای سرکار حاضر نشدن در روزهای بین تعطیل می توان استفاده نمود.
مرخصی بارداری و زایمان
برای کارمندان خانم ۶ ماه مرخصی زایمان در نظر گرفته شده است که طبق قانون کار در این مدت از سابقه و پرداخت بیمه بهره‌مند خواهند شد. پدر فرزند هم می‌تواند در شرکت یا سازمان مربوطه از دو هفته مرخصی اجباری تشویقی با حقوق و دستمزد استفاده نماید. مرخصی زایمان می‌تواند قبل از تولد فرزند شروع شود و این مرخصی فقط برای افرادی وجود دارد که دارای سابقه پرداخت حداقل ۶۰ روز از بیمه تامین اجتماعی باشد.
مرخصی پاس شیر
بر اساس ماده ۶ در قانون کار یک ساعت مرخصی ساعتی با حقوق برای مادران شیرده تا دو سال در نظر گرفته می‌شود. زمان استفاده از این مرخصی باید ابتدا یا انتهای ساعت کاری باشد.
مرخصی بدون حقوق
مرخصی بدون حقوق مرخصی است که در صورت نیاز کارگر از کارفرما درخواست می‌نماید. نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران و مدت آن و شرایط برگشت آنها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی بین کارگر یا نماینده قانون او و کارفرما تعیین خواهد شد. حداکثر زمان استفاده از این نوع مرخصی دو سال در نظر گرفته می‌شود. مرخصی بدون حقوق به این معناست که فرد در این مدت هیچ حق و مزایایی نخواهد داشت وهمچنین شامل بیمه نمی‌شود.
مرخصی‌های استفاده نشده
همونطور که در قسمت بالا بیان شد بر اساس ماده ۶۶ قانون کار کارگر نمی‌تواند بیش از ۹ روز از مرخصی سالیانه خود را ذخیره نماید. و اگر شخصی در طول سال از مرخصی خود استفاده ننماید می‌تواند کل مبلغ مربوط به مرخصی خود را از شرکت دریافت کند. همچنین کارگر می‌تواند ۹ روز مرخصی خود را ذخیره کند و مابقی آن را در پایان سال کارفرما باید پرداخت کند.
در این مقاله سعی نمودیم انواع مرخصی‌های قانون کار و بررسی نماییم. اطلاع از انواع مرخصی‌ها در قانون کار برای تمامی حسابداران و مدیران کسب و کار الزامی است. حسابدار در برابر محاسبه مرخصی‌های با حقوق و بدون حقوق مسئول می‌باشد بنابراین باید به محاسبه‌ای دقیق و صحیح توجه نماید. جهت آموزش صفر تا صد دوره حسابداری و یادگیری انواع مرخصی و نحوه محاسبه و پرداخت آنها و همچنین مشاوره رایگان با شماره ۰۷۱۳۶۳۱۹۳۸۸ تماس حاصل نمایید.