صورت سود و زیان یکی از چهار صورت‌های مالی اساسی مورد استفاده در امور مالی حسابداری شرکت‌ها می‌باشد که سود و زیان را در مدت زمان مشخصی نشان خواهد داد. به صورت سود و زیان صورت درآمد و هزینه نیز گفته می‌شود. این صورت مالی عملکرد یک شرکت در یک بازه زمانی معین نمایش می‌دهد. در صورت سود و زیان بعد از کسر هزینه‌ها از درآمدها سود یا زیان انتهای دوره که نتیجه فعالیت‌های عملیاتی و غیر عملیاتی شرکت می‌باشد مشخص خواهد شد. برای به دست آوردن سود و زیان ناخالص هزینه‌های غیرعملیاتی از مقدار فروش کم می‌شود و عدد به دست آمده سود و زیان شرکت را در دوره مالی مورد نظر نشان می‌دهد. بنابراین بر اساس آن چه بیان شد مشخص است که صورت‌های سود و زیان ابزاری بسیار مهم برای مدیریت و طراحی استراتژی کسب و کارها می‌باشد این صورت مالی به ما کمک می‌کند تا عملکرد فعالیت های عملیاتی و غیرعملیاتی و نیز سود و زیان خالص به دست آمده را ارزیابی نموده و تصمیم گیری‌های لازم را درباره آینده شرکت انجام دهد.
انواع سود در صورت سود و زیان
سود ناخالص یا سود ناویژه: این سود با کسر کردن بهای تمام شده محصولات فروش رفته از میزان فروش محصولات به دست می‌آید که در واقع این سود برابر است با فروش خالص منهای بهای تمام شده کالایی فروش رفته
سود عملیاتی یا سود قبل از کسر مالیات: این سود با کسر کردن هزینه‌های عمومی اداری و فروش و هزینه‌های استهلاک از سود ناخالص به دست می‌آید.
سود خالص: برابر است با اختلاف مجموع سود عملیاتی و درآمدهای غیر عملیاتی با مجموع هزینه‌های غیر عملیاتی می‌باشد.
مراحل تهیه گزارش سود و زیان
تهیه گزارش سود و زیان به صورت دو روش زیر انجام می شود.
در روش تک مرحله ای در ابتدا همه ی درآمدها و در ادامه کلیه هزینه‌ها در زیر آن آورده می‌شود و در نهایت از حاصل تفاضل آنها سود سود یا زیان قبل از کسر مالیات نمایش خواهد داده شد.
در روش چند مرحله‌ای ابتدا درآمدهای عملیاتی و سپس هزینه‌های عملیاتی در زیر آن آورده می‌شود و از تفاضل این دو، سود یا زیان ناویژه به دست خواهد آمد.
عناصر صورت سود و زیان
درآمد: درآمد به میزان فروش محصولات و خدمات شرکت گفته می‌شود که در ابتدای این صورت گزارش می‌شود.
هزینه فروش: در این قسمت انواع هزینه‌های مستقیم مانند دستمزد کارگران،هزینه تولید هزینه خرید مواد اولیه و ...محاسبه خواهد شد. در واقع در این بخش باید بهای تمام شده کالای فروش رفته گزارش شود.
بهای تمام شده کالای فروش رفته هزینه‌های مستقیم مربوط به تولید کالای فروش رفته توسط یک موسسه شرکت می‌باشد.
سود ناخالص: با کسر هزینه فروش از میزان درآمد سود ناخالص به دست می‌آید و یک معیار بسیار ساده برای ارزیابی میزان سوددهی می‌باشد.
سود خالص: سود خالص به درآمد واقعی شناسایی شده یک واحد اقتصادی در طول دوره مالی گفته می‌شود.
هزینه عملیاتی: هزینه‌هایی هستند که به طور مستقیم در تولید کالایا خدمات نقش دارند. مانند مخارجی که برای تبلیغات، بازاریابی، حقوق کارگران، بیمه، خرید تجهیزات و غیره پرداخت می‌شود.
سود و زیان عملیاتی: به سود و زیانی که بعد از کسر هزینه‌های عملیاتی شناسایی می‌شود سود یا زیان عملیاتی گفته می‌شود.
مالیات بر درآمد:یک هزینه روتین است که مقدار آن برای هر کسب و کار متفاوت است.
هزینه استهلاک: هزینه‌ای است که برای تعمیر یا نوسازی قطعات ماشین آلات و تجهیزات فرسوده باید پرداخته شود.
سود قابل تخصیص: این سود با اضافه نمودن سود خالص دوره محاسبه سود و زیان انباشته در دوره‌های قبلی به دست خواهد آمد.
انواع صورت سود و زیان
صورت سود و زیان جامع: در این صورت مالی کلیه هزینه‌ها و درآمدهای محقق شده و محقق نشده شرکت گزارش می‌شود به همین دلیل است که سود و زیان خالص شرکت، که مجموع درآمدها و هزینه‌های تحقق یافته می‌باشد در ابتدای این گزارش آورده می‌شود.
صورت سود و زیان انباشته: در این صورت مجموع سود و زیان شرکت بعد از پرداخت سود سهام باقیمانده به دست می آید. این صورت را نیز با نام‌های سرمایه انباشته، سود انباشته یا مازاد انباشته می‌شناسیم.
صورت سود و زیان تلفیقی:این صورت مالی که سلامت کلی مجموعه و نمایش می‌دهد شامل گزارش‌های مالی شرکت‌های تابعه و تلفیق آنها به یکدیگر می‌باشد، پس اگر شرکت سوددهی داشته باشد سود تلفیقی و اگر ضرر کرده باشد زیان تلفیقی خواهد داشت.
فرمول محاسبه صورت سود و زیان
با استفاده از فرمول‌های زیر به راحتی میزان سود و زیان یک واحد اقتصادی را محاسبه نمود.
سود دوره مالی برابر است با میزان درآمدهای دوره مالی منهای میزان هزینه‌های دوره مالی
زیان دوره مالی برابر است با میزان هزینه‌های دوره مالی منهای میزان درآمدهای دوره مالی
سود انباشته برابر است با سود انباشته ابتدایی دوره به علاوه خالص سود و زیان منهای سود سهام نقدی منهای سود سهمی
تفاوت صورت سود و زیان با ترازنامه
صورت سود و زیان و تراز نامه هر دو از صورت‌های مالی اصلی یک واحد مالی تلقی می‌شود. این دو شامل برخی از اطلاعات مالی یکسان از جمله درآمدها هزینه‌ها و سودها هستند اما تفاوت مهمی که بین آن دو وجود دارد این است که ترازنامه دارایی‌ها، بدهی‌ها، حقوق مالکانه را در یک مقطع زمانی خاص گزارش می‌نماید در حالی که صورت سود و زیان به بررسی وضعیت عملکرد شرکت در یک دوره مالی می‌پردازد. در صورت سود و زیان اطلاعاتی که با درآمدها و هزینه‌ها در ارتباط هست را نمایش می‌دهد و در نهایت میزان سود خالص را به ما ارائه خواهدداد. مانده صورت سود و زیان در انتهای دوره مالی صفر خواهد شد و به دوره مالی بعد منتقل نخواهد شد اما در ترازنامه مانده آن به دوره مالی بعد منتقل خواهد شد.صورت سود و زیان گزارشی است که چگونگی عملکرد مالی شرکت را در قالب گزارش ارائه می‌دهد اما ترازنامه میزان نقدینگی کافی برای انجام تعهدات شرکت را تعیین می‌نماید.
در این مقاله به بررسی صورت و سود و زیان پرداختیم و اشاره کردیم که این صورت سود و زیان چگونه محاسبه خواهد شد. این صورت مالی در کنار صورت جریان وجوه نقد و ترازنامه به مدیران شرکت و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصویر کامل از نتایج عملیاتی کسب و کار خود به دست بیاورند تا بتوانند کارایی و ارزش آن را تعیین نمایند و در نهایت استراتژی‌های مناسب برای رشد سازمان خود تعیین نمایند.