بازده سرمایه یا ROI به انگلیسی، یک معیار است که برای ارزیابی کارایی و سودآوری یک سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود. بازده سرمایه نشان می‌دهد که یک سرمایه‌گذار چه نسبتی از سرمایه‌اش را در یک پروژه یا فعالیت بازمی‌گیرد. فرمول محاسبه بازده سرمایه به شکل زیر است:
سرمایه بازده=(خالص سود)/(گذاری سرمایخ هزینه )×100
بازده سرمایه معمولا به صورت درصد بیان می‌شود و امکان مقایسه سرمایه‌گذاری‌های مختلف را فراهم می‌کند. برای مثال، اگر یک سرمایه‌گذار ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری کند و در انتهای سال ۱۲۰ میلیون تومان سود خالص کسب کند، بازده سرمایه‌اش برابر است با:
سرمایه بازده=(120-100)/100×100=20%
این بدان معناست که سرمایه‌گذار برای هر تومانی که سرمایه‌گذاری کرده است، ۲۰ سنت سود خالص کسب کرده است. اگر بازده سرمایه بیشتر باشد، نشان‌دهنده سودآوری بیشتر سرمایه‌گذاری است و بالعکس.
بازده سرمایه یک معیار مهم برای ارزیابی عملکرد و سودآوری یک سرمایه‌گذاری است. بازده سرمایه می‌تواند در زمینه‌های مختلفی از سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار گیرد، مانند:
- سرمایه‌گذاری در بورس و اوراق بهادار
- سرمایه‌گذاری در دارایی‌های واقعی مانند زمین، ملک، طلا و ارز
- سرمایه‌گذاری در طرح‌ها و پروژه‌های تجاری، صنعتی، کشاورزی و خدماتی
- سرمایه‌گذاری در پس‌انداز، بیمه، سرمایه‌پذیری و بازنشستگی
بازده سرمایه به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا:
- میزان سود بدست آمده از سرمایه‌گذاری را محاسبه کنند
- سرمایه‌گذاری‌های مختلف را با یکدیگر مقایسه کنند
- بهترین گزینه سرمایه‌گذاری را بر اساس اهداف، ریسک‌پذیری و افق زمانی خود انتخاب کنند
- عملکرد سرمایه‌گذاری‌های خود را پایش و ارزیابی کنند.
بازده سرمایه را می‌توان با انجام برخی اقدامات بهبود بخشید. برخی از این اقدامات عبارتند از:
- انتخاب سرمایه‌گذاری‌هایی که دارای ریسک کمتر، بازده بالاتر و مدت زمان کوتاه‌تری هستند
- افزایش سود خالص سرمایه‌گذاری با کاهش هزینه‌ها، افزایش درآمدها و بهینه‌سازی فرآیندها
- انجام تحلیل‌های مالی و بازاریابی برای شناسایی فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در بازار و رقابت
- ارزیابی مستمر عملکرد سرمایه‌گذاری و اعمال تغییرات لازم بر اساس نتایج و بازخوردها
- مقایسه بازده سرمایه‌گذاری با نرخ بازده مورد انتظار و بازده سرمایه‌گذاری‌های جایگزین
محدودیت های بازده سرمایه
بازده سرمایه یک معیار مفید برای ارزیابی سودآوری یک سرمایه‌گذاری است، اما همچنین دارای برخی معایب و محدودیت‌ها نیز هست. برخی از معایب بازده سرمایه عبارتند از:
- بازده سرمایه مدت زمان را در نظر نمی‌گیرد. این بدان معناست که بازده سرمایه‌گذاری‌هایی که در بازه‌های زمانی مختلف انجام می‌شوند، قابل مقایسه نیستند. برای مثال، یک سرمایه‌گذاری که در یک سال بازده ۲۰ درصد داشته باشد، با یک سرمایه‌گذاری که در پنج سال بازده ۲۰ درصد داشته باشد، یکسان نیست.
- بازده سرمایه ابعاد کیفی سرمایه‌گذاری را در نظر نمی‌گیرد. این بدان معناست که بازده سرمایه فقط بر اساس سود خالص و هزینه سرمایه‌گذاری محاسبه می‌شود و از عواملی مانند ریسک، امنیت، تأثیر اجتماعی، ارزش افزوده و سایر مزایای غیرمالی سرمایه‌گذاری صرف نظر می‌کند.
- بازده سرمایه مبهم و منطقی نیست. این بدان معناست که بازده سرمایه بستگی به تعریف و محاسبه سود خالص و هزینه سرمایه‌گذاری دارد که ممکن است برای سرمایه‌گذاری‌های مختلف متفاوت باشد. برای مثال، سود خالص می‌تواند شامل هزینه‌های ثابت یا متغیر، مالیات، استهلاک و سایر عوامل باشد یا نباشد. همچنین هزینه سرمایه‌گذاری می‌تواند شامل هزینه‌های اولیه یا جاری، هزینه‌های فرصت از دست رفته، هزینه‌های سرمایه‌ای و سایر عوامل باشد یا نباشد.
بنابراین، بازده سرمایه گذاری یک معیار کامل و جامع برای ارزیابی سرمایه‌گذاری نیست و باید با دقت و احتیاط از آن استفاده کرد. بازده سرمایه باید با سایر معیارهای مالی و غیرمالی مکمل شود و در رابطه با اهداف، افق زمانی و شرایط خاص هر سرمایه‌گذاری تفسیر شود.
استفاده صحیح از بازده سرمایه به معنای انتخاب و ارزیابی سرمایه‌گذاری‌هایی است که دارای بازده بالا و ریسک پایین هستند. برای این منظور، باید به نکات زیر توجه کرد:
- بازده سرمایه را بر اساس هزینه‌ها و عواید واقعی و قابل اندازه‌گیری محاسبه کنید. از ارقام تخمینی یا غیرقابل اطمینان خودداری کنید.
- بازده سرمایه را با نرخ بازده مورد انتظار یا نرخ بازده بازار مقایسه کنید. اگر بازده سرمایه بیشتر از نرخ بازده مورد انتظار باشد، نشان‌دهنده سودآوری بالاتر سرمایه‌گذاری است و بالعکس.
- بازده سرمایه را با بازده سرمایه‌گذاری‌های جایگزین مقایسه کنید. اگر بازده سرمایه بیشتر از بازده سرمایه‌گذاری‌های دیگر باشد، نشان‌دهنده انتخاب بهتر سرمایه‌گذاری است و بالعکس.
- بازده سرمایه را با در نظر گرفتن مدت زمان سرمایه‌گذاری ارزیابی کنید. اگر بازده سرمایه در یک بازه زمانی کوتاه بالا باشد، نشان‌دهنده سرعت بازگشت سرمایه است و بالعکس.
- بازده سرمایه را با در نظر گرفتن عوامل کیفی و غیرمالی سرمایه‌گذاری ارزیابی کنید. اگر بازده سرمایه با ریسک، امنیت، تأثیر اجتماعی، ارزش افزوده و سایر مزایای غیرمالی سرمایه‌گذاری هماهنگ باشد، نشان‌دهنده توازن بین بازده و هدف سرمایه‌گذاری است و بالعکس.