حسابداری هزینه یکی از شاخه های حسابداری مدیریت است که به محاسبه و کنترل هزینه های مرتبط با فعالیت های تولیدی یا خدماتی یک سازمان می پردازد. حسابداری هزینه به مدیران کمک می کند تا تصمیمات بهینه در مورد قیمت گذاری، سودآوری، بودجه بندی، کاهش هزینه ها و افزایش کارایی بگیرند.

حسابداری هزینه از روش های مختلفی برای محاسبه هزینه ها استفاده می کند. برخی از این روش ها عبارتند از:

- حسابداری هزینه یابی مبتنی بر فعالیت (ABC): این روش هزینه های غیر مستقیم را بر اساس فعالیت هایی که آنها را ایجاد می کنند تخصیص می دهد. این روش به دقت بیشتری در محاسبه هزینه های تولید و خدمات منجر می شود.
- حسابداری هزینه یابی استاندارد (SC): این روش هزینه های واقعی را با هزینه های استاندارد یا مورد انتظار مقایسه می کند. این روش به شناسایی و تحلیل انحرافات هزینه و عوامل موثر بر آنها کمک می کند.
- حسابداری هزینه یابی حاشیه ای (MC): این روش فقط هزینه های متغیر را به محصولات یا خدمات تخصیص می دهد و هزینه های ثابت را به عنوان هزینه دوره محسوب می کند. این روش به تحلیل سود حاشیه ای و نقطه سربستگی کمک می کند.

در ادامه به بررسی انواع هزینه ها می پردازیم :
- هزینه ثابت: هزینه ای است که با تغییر حجم تولید یا فعالیت تغییر نمی کند. مثلا هزینه اجاره، حقوق کارکنان اداری، بیمه و غیره.
- هزینه متغیر: هزینه ای است که با تغییر حجم تولید یا فعالیت تغییر می کند. مثلا هزینه مواد اولیه، نیروی کار تولید، برق و غیره.
- هزینه نیمه متغیر: هزینه ای است که شامل بخش ثابت و بخش متغیر است. مثلا هزینه تلفن، آب، گاز و غیره.
- هزینه مستقیم: هزینه ای است که به طور مستقیم به محصول یا خدمات تخصیص داده می شود. مثلا هزینه مواد اولیه، نیروی کار مستقیم، بسته بندی و غیره.
- هزینه غیر مستقیم: هزینه ای است که به طور غیر مستقیم به محصول یا خدمات تخصیص داده می شود. مثلا هزینه سربار تولید، اداری، بازاریابی و غیره.
- هزینه فرصت: هزینه ای است که به مزایایی اشاره می کند که یک کسب و کار یا سرمایه گذار با انتخاب یک فرصت بهتر از دست می دهد. مثلا هزینه فرصت سرمایه گذاری در یک پروژه، سودی است که می توانست از سرمایه گذاری در یک پروژه دیگر کسب کند.

همان طور که گفته شد حسابداری هزینه یک روش حسابداری است که هزینه های مرتبط با تولید یا ارائه خدمات را محاسبه و کنترل می کند. حسابداری هزینه به مدیران کمک می کند تا تصمیمات بهینه در مورد قیمت گذاری، سودآوری، بودجه بندی، کاهش هزینه ها و افزایش کارایی بگیرند.

بعضی از نکته های مهم درباره حسابداری هزینه عبارتند از:

- حسابداری هزینه از روش های مختلفی برای محاسبه هزینه ها استفاده می کند. برخی از این روش ها عبارتند از: حسابداری هزینه یابی مبتنی بر فعالیت، حسابداری هزینه یابی استاندارد، حسابداری هزینه یابی حاشیه ای، حسابداری هزینه یابی مستقیم و غیره.
- حسابداری هزینه از دو دیدگاه می تواند به هزینه ها نگاه کند: دیدگاه حسابداری مالی و دیدگاه حسابداری مدیریت. دیدگاه حسابداری مالی به هزینه ها به عنوان یک بخش از صورت سود و زیان نگاه می کند و هدف آن ارائه اطلاعات به ذی نفعان خارجی است. دیدگاه حسابداری مدیریت به هزینه ها به عنوان یک ابزار برای برنامه ریزی، کنترل و تصمیم گیری نگاه می کند و هدف آن ارائه اطلاعات به مدیران داخلی است.
- حسابداری هزینه از مفاهیم مهمی مانند سود حاشیه ای، نقطه سربستگی، تحلیل انحرافات، تحلیل هزینه-حجم-سود و غیره استفاده می کند که در ادامه به آن پرداخته شده است. این مفاهیم به حسابداران هزینه کمک می کنند تا عملکرد واحدهای تولیدی یا خدماتی را ارزیابی و بهبود بخشند.

- سود حاشیه ای: سودی است که یک شرکت یا فرد در هنگام تولید و فروش یک واحد اضافی یا نهایی به‌ دست می‌آورد. به عبارتی، سود حاشیه ای برابر با تفاوت بین قیمت فروش و هزینه متغیر هر واحد است. مثلا اگر یک شرکت یک محصول را با قیمت ۱۰۰ هزار تومان بفروشد و هزینه متغیر آن ۶۰ هزار تومان باشد، سود حاشیه ای آن ۴۰ هزار تومان خواهد بود.
- نقطه سربستگی: حجم فروشی است که در آن سود عملیاتی یک شرکت صفر می شود. به عبارتی، نقطه سربستگی زمانی رخ می دهد که درآمد کل یک شرکت برابر با هزینه کل آن شود. مثلا اگر یک شرکت هزینه ثابت ۲۰۰ میلیون تومان و هزینه متغیر ۶۰ هزار تومان برای هر واحد محصول داشته باشد و هر واحد محصول را با قیمت ۱۰۰ هزار تومان بفروشد، نقطه سربستگی آن ۲۵۰۰ واحد خواهد بود. یعنی اگر این شرکت ۲۵۰۰ واحد محصول بفروشد، سود و زیانی نخواهد داشت.

- تحلیل انحرافات: روشی است که به مقایسه بین هزینه ها یا درآمدهای واقعی با هزینه ها یا درآمدهای برنامه ریزی شده یا استاندارد می پردازد. تحلیل انحرافات به شناسایی و تحلیل علل اختلاف بین عملکرد واقعی و مورد انتظار کمک می کند. مثلا اگر یک شرکت برای یک محصول هزینه متغیر استاندارد ۵۰ هزار تومان در نظر گرفته باشد و هزینه متغیر واقعی آن ۵۵ هزار تومان باشد، انحراف متغیر منفی ۵ هزار تومان خواهد بود. این انحراف نشان می دهد که شرکت برای تولید هر واحد محصول ۵ هزار تومان بیشتر از برنامه خود هزینه کرده است.

- تحلیل هزینه-حجم-سود: روشی است که به بررسی تأثیر تغییرات در هزینه ها، حجم فعالیت و قیمت فروش بر سود یک شرکت می پردازد. تحلیل هزینه-حجم-سود به مدیران کمک می کند تا تصمیمات بهینه در مورد قیمت گذاری، سطح تولید، میزان سود مورد نظر و غیره بگیرند. مثلا اگر یک شرکت بخواهد بداند که چه تعداد محصول باید بفروشد تا سود عملیاتی ۱۰۰ میلیون تومان داشته باشد، می تواند از فرمول زیر استفاده کند:

Q=(TFC-I)/(CMu)

سود I، هزینه ثابت کل TFC،تعداد محصول Q که درآن حاشیه ی فروش هر واحد محصول CMu عملیاتی مورد نظر است.