کتمان درآمد
کتمان درآمد به معنی پنهان کردن سود یا درآمدی است که از کسب و کار یا شغلی به دست آمده اما به سازمان امور مالیاتی گزارش نداده شده است. این کار تخلف محسوب می‌شود و مشمول جریمه مالیاتی است.
ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم
ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم به موضوع جریمه کتمان درآمد و عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر می‌پردازد. بر اساس این ماده، اگر مودی یا نماینده او که مکلف به پرداخت مالیات هستند، اظهارنامه مالیاتی خود را در زمان مقرر ارائه نکنند، مشمول جریمه غیر قابل بخشودگی خواهند شد. این جریمه برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل ۳۰ درصد و برای سایر مودیان ۱۰ درصد مالیات متعلق به درآمدهای کتمان شده یا هزینه‌های غیرواقعی است. این ماده در سال ۱۳۸۰ و ۱۳۹۴ اصلاح شده است.
انواع کتمان درآمد
کتمان درآمد به معنای پنهان کردن درآمد واقعی یا بخشی از آن است که از فعالیت‌های اقتصادی به دست می‌آید. کتمان درآمد ممکن است به روش‌های مختلفی انجام شود. برخی از انواع کتمان درآمد عبارتند از:
- عدم ثبت یا کمتر ثبت کردن درآمد در دفاتر قانونی یا اظهارنامه مالیاتی
- ثبت خرید کالا و دارایی و موجودی کالا در حساب هزینه به جای حساب دارایی
- حساب بازی و حساب به حساب کردن و ثبت فروش و درآمد در حساب بستانکاری و جاری شرکا
- ایجاد خریدارها و فروشندگان و فاکتورهای ساختگی با استفاده از کد اقتصادی جعلی یا دیگران
- جایگزین کردن مواد اولیه ارزان قیمت به جای مواد گران قیمت در تولید محصول
- کمتر تحویل گرفتن کالای خریداری شده داخلی یا وارداتی و ثبت تمام مبلغ خرید در دفاتر
- قرار دادن کالاهای سالم در لیست کالاهای ضایعاتی و عدم ثبت آن‌ها در دفاتر
کتمان درآمد علاوه بر اینکه نقض قانون مالیاتی است، ممکن است جرم کیفری نیز محسوب شود و مجازات‌های سنگینی را به دنبال داشته باشد.
جریمه مالیاتی کتمان درآمد
جریمه مالیاتی کتمان درآمد به معنای مجازات مالی است که سازمان امور مالیاتی به مودیان مالیاتی که درآمد واقعی یا بخشی از آن را پنهان کنند، تعلق می‌گیرد. این جریمه بر اساس ماده ۱۹۰ و ۱۹۰ قانون مالیات‌های مستقیم محاسبه می‌شود و بستگی به نوع مودی و میزان کتمان درآمد دارد. به طور کلی، جریمه کتمان درآمد برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل ۳۰ درصد و برای سایر مودیان ۱۰ درصد مالیات متعلق به درآمدهای کتمان شده است¹². همچنین سازمان امور مالیاتی با صدور بخشنامه‌ای در سال ۱۳۸۴ مصادیق کتمان درآمد را مشخص کرده است که شامل مواردی مانند ثبت کمتر درآمد، استفاده از کد اقتصادی دیگران، صدور فاکتورهای صوری، ایجاد حساب‌سازی‌های صوری، حساب به حساب کردن، خرید کالا یا ثبت درآمد در حساب هزینه‌ها، عدم تناسب بین گزارش‌های مالی ماهانه و سالانه، خارج کردن کالای سالم و منظور کردن آن را در حساب ضایعات و تبانی و ساخت و پاخت با مشتریان است.
کتمان درآمد چه تاثیرات اقتصادی و اجتماعی دارد؟
کتمان درآمد می‌تواند تاثیرات منفی و گسترده‌ای بر اقتصاد و اجتماع داشته باشد. برخی از این تاثیرات عبارتند از:
- کاهش درآمد دولت از طریق مالیات و عوارض و کاهش توانایی دولت در ارائه خدمات عمومی و اجتماعی
- اختلال در توزیع عادلانه درآمد و ثروت و افزایش شکاف ثروت و فقر
- ایجاد نابرابری و بی‌عدالتی اجتماعی و افزایش رانت‌خواری و فساد
- کاهش رقابت سالم و افزایش قدرت بازاری گروه‌های اقتصادی خاص
- اختلال در اطلاعات و آمارهای اقتصادی و اجتماعی و کاهش دقت و اعتبار آن‌ها
- کاهش انگیزه و اعتماد مردم به قوانین و مقررات مالیاتی و افزایش تخلفات و تقلب‌های مالیاتی
چگونه می‌توانیم از کتمان درآمد جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از کتمان درآمد، باید تمامی درآمدهای خود را به صورت صحیح و دقیق در دفاتر حسابداری و اظهارنامه مالیاتی ثبت و اعلام کنید. همچنین باید از صدور و دریافت فاکتورهای صوری، ایجاد حساب‌سازی‌های مجازی، استفاده از کد اقتصادی دیگران و سایر روش‌های پنهان کردن درآمد خودداری کنید. این کار علاوه بر این که از تخلف مالیاتی جلوگیری می‌کند، باعث افزایش اعتماد و شفافیت در کسب و کار شما می‌شود.
برای محاسبه جریمه مالیاتی کتمان درآمد، باید ابتدا مالیات متعلق به درآمد کتمان شده را بدون اعمال هرگونه تخفیف یا معافیت محاسبه کنید. سپس بسته به نوع مودی و اظهارنامه، جریمه را با ضریب مربوطه ضرب کنید. طبق قانون مالیات‌های مستقیم، جریمه کتمان درآمد برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل معادل ۳۰ درصد مالیات متعلقه و برای سایر مودیان معادل ۱۰ درصد مالیات متعلق به درآمد است. برای مثال، اگر یک شخص حقیقی در اظهارنامه خود ۱۰۰ میلیون تومان درآمد کتمان شده داشته باشد و مالیات متعلق به آن ۲۵ درصد باشد، جریمه مالیاتی کتمان درآمد به صورت زیر محاسبه می‌شود:
مالیات متعلق به درآمد کتمان شده = ۱۰۰ میلیون × ۲۵/۱۰۰ = ۲۵ میلیون تومان
جریمه مالیاتی کتمان درآمد = ۲۵ میلیون × ۱۰/۱۰۰ = ۲.۵ میلیون تومان
جمع مالیات و جریمه = ۲۵ میلیون + ۲.۵ میلیون = ۲۷.۵ میلیون تومان